I. EKITALDIA

Gaztelako Erresuma, 1340. Sinfonia hari-instrumentuentzako sarrera laburrarekin hasten da, eta kontrabaxuak eta biolinak bata bestearen atzetik sartzen dira, imitazio-eran; doinu soil eta gogoetatsuek Aida operako preludioaren iragarpena dirudite. Jarraian, orkestra osoak pieza misteriotsua azaltzen eta zabaltzen du: orain arte, giroa erlijiosoa eta lehorra da. Lehenengo konposizioak, urduri eta asaldatuak, La forza del destino obrako Sinfoniaren lehen pieza izango denaren antzeko eginkizun narratiboa betetzen du, Sinfoniaren barruan; hainbat konbinazio instrumentalez osatutako fugato-an berrartu, eta bigarren bati kontrajartzen zaio, goranzko eta beheranzko abestutako kanta handiari, zeina kantagarria den eta sarrera instrumental honen amaieran orkestra osoak joko duen. Santiago de Compostelako monasterioan, fraideak eszenatokia zeharkatzen ari dira. Haien korua Donizettiren soilenetakoa da (lehenengo goranzko eta ondoren beheranzko kanta abestua, crescendo hasiera eta gero diminuendo motela, arnasketa bakarra balitz bezala), baina, aldi berean, sarrera egiteko bere korurik finenetakoa, kantarekiko kontrapuntu xumea osatzen duten keinu instrumental txiki ugarirekin.

Baltasar aita nagusia fraideei jarraitzear dagoela, Fernando ikusiko du, bera ordezkatuko duen nobizioa, gogoeta sakonetan murgilduta, eta zergatik dagoen horrela galdetuko dio. Hark aitortuko dio emakume batekin maiteminduta dagoela eta maitasun lurtar horrek erabateko aztoramena sortzen diola, nahiz eta ez dakien hari buruz ezer. Fernandok monasterioa uzteko asmoa du, bere aita espiritualak bizitza mundutarreko maltzurkeriak gogorarazi arren. Leónen uharteko hondartzan, Ines eta beste dontzeila batzuk Fernando dama ezezagunarengana eramango duen itsasontziaren zain daude: monasterioko giro solemne eta intimoa Inesen eta koruaren kantu femeninoaren arintasunaren erabat desberdina da; haien kantuak orkestrazio arina du, fina, eta oin-puntetan doala aurrera dirudi, balleteko musikan bezala. Fernando alferrik eskatzen ari zaio Leonorri bere izena eta inguratzen duen sekretua ezagutarazteko; emakumeak, maite duela aitortu ondoren, ezin duela berarekin ezkondu esango dio. Inesek erregea etorri dela diotso: Fernando berehala joan behar da. Haren maitasuna saritzeko, Leonorrek gomendio-gutun bat emango dio, karrera militar bikaina egin ahal izateko. Xaloa eta idealista, Fernandok uste du Leonor goi-mailako dama dela eta Alfontso XI.a erregeak, ezkonduta egon arren, harekin ezkondu nahi duela.

II. EKITALDIA

Alfontso, maiteminduta eta ameslari, Alkazarreko lorategietan dabil pasieran Gaspar jaunarekin fedegabeen aurkako garaipenaz hizketan: borrokan, Fernando gaztea nabarmendu da, eta subiranoak saritu egin nahi du. Aita Santuaren mezulari baten zain dagoen arren, Alfontsok lehenago bere maitalea, Leonor, ikusi nahi du; aspalditik dute maitasun-harremana, gorteak eta Erromako kuriak onartzen ez dutena. Leonor erregeari oldartuko zaio, maitalea izateaz nekatuta eta nazkatuta. Erregeak, Aita Santuaren protestei jaramonik egin gabe, erregina zapuztuko duela hitzematen dionean, Leonorrek ondo pentsatzeko eta arduragabekeriarik ez egiteko eskatuko dio. Alfontsok Leonorrentzat antolatu duen festan, erregeak Fernandok emakumeari idatzitako ohar bat atzemango du; hala, gizon gazte batekin maitemindu dela aitortuko du, baina haren izena esan gabe. Baltasarrek, Aita Santuaren mandatariak, festa etengo du: erregea –adulterioa egin duelako erruduna– anatemarekin mehatxatu, emakumea eskandaluagatik madarikatu eta Alfontsoren eskumikua agintzen duen Aita Santuaren bulda erakutsiko du.

III. EKITALDIA

Fernandok Leonor maite duela jakinarazi dio erregeari; Alfontsok, bere kalkuluak hoztasunez eginda, Fernando eta Leonor berehala ezkontzea erabakiko du, Leonorren traizioaren mendeku gisa eta Elizarekin adiskidetzeko. Alfonsoren aria adibide bikaina da musikak eta kantuak bi esanahi izan ditzaketela erakusteko: bata esplizitua eta literala, bestea ezkutukoa eta sotilki ironikoa. Leonorrek, zapuztuta egoten jarraitzen duenak, Fernandori bere iragana berehala aitortzea erabaki du, nahiz eta horrela zoriontsu izateari uko egin; horretarako, Ines gaztearen bila bidali du. Gaspar jaunak Ines geldiaraziko du, erregeak markes izendatuko du Fernando eta zaldun-titulua emango dio, eta ezkontza ospatuko da. Fernando pozarren dago, baina gortesauak azkar asko hasiko dira hari iseka egiten eta bostekoa emateari uko egingo diote. Baltasar datorrenean, Fernando egiaz ohartuko da: “erregearen maitalearekin” ezkondu da. Alfontsorekin eta Leonorrekin suminduta, bere zaldun-intsignia lurrera bota, bere ezpata erregearen aurrean hautsi (damuzko haserrealdian) eta alde egingo du, Baltasar atzetik doakiola. Fernandoren deklamazio harro eta desesperatuak, tempo geldoaren eta amaierako stretta-ren arteko tempo di mezzo-an, Edgardok Lucia di Lammermoor obraren bigarren amaieran botatzen duen madarikazioaren zeregin bera betetzen du, eta ordura arte ameslaria eta idealista izandako tenore erromantiko gaztearen izaeraren beste alderdi bat erakusten du. Lehen aldiz interpretatu zuenak, Gilbert Duprezek, operako unerik ospetsuenetakoa bihurtu zuen.

IV. EKITALDIA

Santiagoko monasterioan berriz. Fraideak beren hilobiak egiten ari dira lurrean, lurreko gozamenak baztertzeko haien nahia sinbolizatzen duena. Baltasar otoitz egiteko esaten ari zaie erromesei. Fernando bere botoak egiteko zorian dago, baina gogoa “erregearen maitalearekin” du une oro. Leonor agertuko da, hilzorian eta nobizia jantzita: oinazeak akituta, hiltzear dagoela, barkamena eskatu nahi dio Fernandori, zeinaren ahotsa kaperan errezatzen entzuten duen: gaztearen abitu-hartzea ospatzen ari dira. Fernando kaperatik ateratzen denean, Leonor ikusiko du eta hunkitu egingo da. Hark errugabea dela adierazi eta barkamena eskatuko dio bere maiteari; Fernandok, pasioaren mende, elkarrekin ihes egitea proposatuko dio, baina Leonorrek egin berri dituen botoak errespeta ditzala eskatuko dio. Leonor, Fernando bedeinkatu ostean, hil egingo da; orduan, gizonak oihuka esango die Baltasarri eta fraideei bere heriotzaren unea laster iritsiko dela.