Aurrekariak

Kornualles Irlandari zergak ordaintzeko betebeharretik askatzeko, Tristanek, Kornuallesko Marke erregearen ilobak, Morold hil zuen, Irlandaren defendatzailea, buruz buruko borroka batean. Bertan larriki zaurituta, Tristan Irlandara joan zen, non, Tantris gezurrezko izenpean, erregearen alaba Isoldek bere arte magikoekin sendatu zuen. Isolde, Morolden emaztegaia, Tristan zela ohartu zen (gizonaren ezpatari askatutako zati bat Morolden buruan sartu zenarekin bat zetorren), baina bizia barkatu zion. Tristanek, Kornuallesera itzuli zenean, gorteko jeloskorrei ez zuela tronuaz jabetzeko asmorik sinestarazteko, bere osaba Isolderekin ezkon zedin konbentzitu zuen.

I. EKITALDIA

Preludio luzea, lehen konpasetan ebatzi ezinezko akorde disonante bat duena, igoera progresibo motelak, klimaxak eta jaitsiera era berean pausatu bezain gradualak osatzen dute. Tristanen itsasontzian, Irlandatik Kornuallesera itzultzeko zeharkaldian, Isolde bere patuagatik suminduta dago, baita atsekabetuta ere ez dituelako bere amaren arte magikoak eta, ondorioz, ezin duelako ontzia hondoratuko duen ekaitza sorrarazi. Tristan aldenduta dagoelako haserre, bere neskame Brangäne haren bila bidaliko du. Tristanek, leunki, ontziaren norabidea bideratu behar duela diotso, baina haren morroi Kurwenalek zakarkeriaz erantzungo dio Tristan ez dela Isolderen basailua, kanta indartsu bat abestuz, gero marinelek berriz abestuko eta printzesak argi eta garbi entzungo duena, zeinetan Tristanek Morold hil izana ospatzen den.

Isoldek kontatuko dio Brangäneri bere eskuetan izan zuenean bizia barkatu ziola Tristani, eta saminki kexatuko da hura, ordainetan, bere osaba zaharrarekin ezkonarazteko joan zaiolako bila; Morold bizirik balego eta Kornuallesek Irlandari zergak ordaintzeko betebeharra izaten jarraituko balu, inor ez litzateke halako iraina egitera ausartuko. Brangänek gogorarazi dio amak eman zion maitasun-edabea duela, baina Isoldek kutxa berean dagoen pozoia besterik ez du gogoan. Kurwenalek Kornuallesera iristear direla eta lehorreratzeko presta dadila esaten dionean, Isoldek Tristanentzako mezu bat emango dio: garbitu gabeko iraina ordaindu behar du. Orduan, pozoia urrezko kopa batean isurtzeko aginduko dio Brangäneri.

Tristan datorrenean, Isoldek bidaia osoa bera saihesten eman duela aurpegiratuko dio. Hark erantzungo dio ez zuela oieskeriaz jokatzeko asmorik, adeitasunez baizik, bere osabaren emaztegaiarengandik urrun egonik. Isoldek diotso beren artean Morolden odola dagoela oraindik ere, berak ez baitu inolako adiskidetzatan parte hartu. Tristanek bere ezpata eskainiko dio hil dezan, Morold hainbeste maite zuenez gero, baina emakumeak azalduko dio Marke erregeak bere aurka erabiliko lukeela Tristanen heriotza. Horren ordez, bere bekatua ordaintzeko edari bat eskainiko dio. Emakumearen asmoz jabetuta, Tristanek edan egingo du, baita Isoldek ere kopan geratutako gainerakoa. Baina Brangänek edalontzian maitasun-edabea isuri duenez, Tristan eta Isolda elkar besarkatuz eroriko dira lurrera, inguruan dutenaz ohartu gabe. Orduan, itsasontzia lehorrera heldu eta Marke erregea bere emaztegaiari ongietorria egitera hurbilduko da.

II. EKITALDIA

Lorategi bat Isolderen logela parean, Marke erregearen gazteluan, Kornuallesen. Isolde Tristanen zain dago; erregea eta bere gortea ehizara joan dira. Isolde entzungor egiten ari zaie Brangäneren ohartarazpenei: hark arriskuan dagoela diotso, bereziki Melot dela eta; Isoldek, ordea, Melot Tristanen laguna dela eta ehizaldia Tristan berarekin elkartu ahal izateko antolatu duela azalduko dio. Brangänek, Tristanen eta Isolderen artean sorrarazi duen amodioagatik damututa, geroago elkar daitezela erregutuko dio. Baina Isoldek dio ez dela bera, maitasuna bera baizik (Frau Minne), bien arteko amodioaren erantzulea. Zuzi bat itzaliz seinalea eman, eta Brangäneri urrundu gabe erne egoteko eskatuko dio.

Tristan iritsitakoan, maitaleek elkar besarkatu eta gaua laudatuko dute, adiskidea eta maitasunerako aproposa dela esanez, egun oldarkorra ez bezala. Gaua, Tristanen esanetan, heriotzaren parekoa da, eta heriotzak ez ditu bananduko, betiko bat egingo baizik: heriotzan bakarrik izango da beren arteko amodioa erabatekoa. Brangänek ia egunsentia dela ohartarazi arren, ez diote jaramonik egingo, eta Kurwenal korrika sartzen denean, Marke erregea, Melot eta gortea atzetik dituela, ustekabean harrapatuko dituzte maitaleak.

Marke erregeak ez du Meloten baieztapena onartuko, alegia, lotsatik salbatu duela, ezerk ezin izango duelako desagerrarazi Tristanen traizioak sortu dion zauri sakona. Bere buruari galdetuko dio zergatik egin dion traizio Tristanek, bere lagunik minenak, eta gogora ekarriko du emaztea hil zitzaionean Tristanengatik egin ziola uko berriz ezkontzeari, bere oinordekoa hura izan zedin; bere erresumako herritarren nahia Tristanek haiekin bat egin zuenean baino ez zuen bete. Tristanek paregabeko emaztegaia aurkitu zion, eta hark eragindako pozak lehen baino ahulagoa bihurtu zuen. Tristanek dio ezin duela bere osabak uler dezakeen erantzunik eman. Isolderi heriotzan ere berarekin egongo den galdetuko dio. Hark baietz diotsonean, musu emango dio bekokian, eta orduan Melotek, sutan, bere ezpata aterako du. Baita Tristanek ere berarena, bere burua defendatzeko, baina erortzen utzi eta Melotek larriki zaurituko du.

III. EKITALDIA

Bere gaztelu zaharrean eriondo, Bretainian, Tristan, zauria oraindik orbaindu gabe duela, zuhaitz baten azpian datza artzain bat Isolde ekarriko duen ontziaren etorrera zaindu bitartean jotzen ari den doinu goibela entzuten. Tristanek, esnatutakoan, ez daki non dagoen. Kurwenalek jakinaraziko dio etxera ekarri dutela, zauria senda dakion eta guztiz osa dadin. Tristanek erantzungo dio dagoeneko heriotzaren erresuman egona dela eta Isolderekin berriro elkartzeko baino ez dela itzuli, hark argiaren erresuman jarraitzen duelako.

Kurwenalek esango dio Isolderen bila joan direla, hura baita zauria senda diezaiokeen bakarra, lehenago ere egin zuen bezala. Tristanek, eldarnioak jota eta bere onetik aterata, ontzia hurbiltzen ari dela uste du. Ez dela hala ohartzen denean, artzainaren melodia tristeak haurtzaroan jasan zituen sufrimenduak biltzen zituen kanta gogoratuko du, aita bera jaio baino lehen eta ama erditzean hil zirela jakindakoan entzuten zuena. Berak prestatutako edabea madarikatuko du, aldi berean amodioa eta heriotza dakartzana. Artzainaren doinua aldatu eta alaia bihurtuko da: itsasontzia begiztatu dute. Kurwenal itsasertzera doa Isolderekin elkartzera; Tristanek hesgailua kendu eta zauria agerian utziko du. Isolderen izena xuxurlatu besterik ezin du egin printzesa iritsi bezain laster haren parean hil aurretik. Isolde bera baino lehen zendu izana leporatzen ari zaionean, beste ontzi bat ikusiko dute.

Kurwenal atea ixten saiatuko da, Marke erregea eta Melot Brangänerekin batera datozenean. Kurwenalek Melot hil eta berehala, Markeren gizonek erregearen parean akabatuko dute. Erregea, sarraskia ikusita, zeharo atsekabetuta dago. Brangänek Tristani eta Isolderi eman zien edabeaz hitz egin zionez, bazuten bere barkamena, eta haiek ezkontzeko asmoz etorri da. Isolde, bere inguruan gertatzen ari denaz jabetu gabe, heriotzan bere Tristan maitearekin bat egiteko itxuraldatu eta hil egingo da.